Pierwsza zasada brzmi: prowokuj (PROVOKE). Innymi słowy: dąż do wyzwalania reakcji. Nie rób kazań, które powielają jednokierunkowy przekaz. Raczej pytaj – „jak sądzicie, co znajduje się na tym obrazie?” – niż odpowiadaj od razu. Daj wolność i radość pierwszej interpretacji, zanim zaczniesz edukować, zgodnie z tym, co już zostało uznane za istotne.

Druga zasada: szukaj odniesień (RELATE), wiąże się zarówno z ideą aktualizacji, jak i zasadą lepszego przyswajania informacji poprzez budowanie sieci semantycznych. Pamiętaj, że informacje nie są monadami, które żyją oddzielnie, bez kontaktu z innymi. Co więcej, z dużym prawdopodobieństwem ten lub podobny przekaz wcześniej pojawił się w historii odbiorcy. Dlatego odnoś się do wszystkiego, co się da: dywersyfikuj wrażenia zmysłowe, nieustannie buduj sieci znaczeń. Zanim zaczniesz oprowadzanie dowiedz się w nieformalnej rozmowie czegoś o grupie, a następnie wykorzystaj to przy budowaniu komunikatów.

Trzecia zasada pokazuje relację między interpretacją a informacją. To nie to samo. Interpretacja ma wartość i zawsze zawiera informację. Wzmocnienie tej relacji dowodzi jeszcze jednego: interpretacja, z którą mamy do czynienia w procesach udostępniania i prezentacji dziedzictwa, jest działaniem autorskim. Kontekstowym. Nieobiektywnym. I tak ma być.

Czwarte przykazanie włącza do interpretacji sztukę. Zachęca do używania różnych jej form i gatunków, ale także waloryzuje ją. A sztuka zawsze nieodłącznie wiąże się z wolnością, czyż nie?

Wreszcie zasada z innego poziomu: odnoś się do całości. Zgodnie z nią konieczne jest sformułowanie wiodącego przekazu (miejsca, instytucji, muzeum, wystawy…) i powracanie do niego poprzez stematyzowane „nisze” narracyjne. Ta zasada to tak naprawdę strategia spójności. Nie warto mówić o wszystkim. Mówmy o jednym na różne sposoby.

Żałuję, że nie można już posłuchać Tildena, jak oprowadza po jakimś amerykańskim parku narodowym, używając w swojej opowieści złotej piątki.