Nasz program, Dynamika Ekspozycji, prowadzi od pewnego czasu (oprócz organizowania warsztatów dla muzealników, pisania tego bloga oraz współtworzenia wystaw i ścieżek edukacyjnych) konsultacje projektów muzeów i wystaw na różnych etapach ich powstawania. Jest to dla nas niezwykle ciekawe wyzwanie. Prace te odbywają się w bezpośredniej współpracy z twórcami koncepcji, inwestorami czy projektantami. Ostatnimi wyzwaniami, z jakimi się mierzyliśmy było warszawskie Centrum Pieniądza Narodowego Banku Polskiego i Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu.

W przypadku ICHOT-u, zostaliśmy zaproszeni do współpracy przez krakowską pracownię architektoniczną AD Artis (która, wygrawszy konkurs, zaprojektowała budynek Centrum) – tutaj nasze wspólne prace polegały na refleksji nad harmonijnym połączeniem charakteru budynku z tym, w jaki sposób zrealizuje się scenariusz samej ekspozycji. Pracowaliśmy więc nad
wytycznymi do konkursu na projekt ekspozycji, który został rozstrzygnięty kilka miesięcy temu. Zgodnie ze zidentyfikowaną przez nas zasadą aktualności i użyteczności pracowaliśmy nad rozwiązaniami, które uczynią historię bliższą, namacalną, a przede wszystkim, w pewien sposób „przydatną” i zrozumiałą dla współczesnych.

Było to bardzo cenne doświadczenie działania na przenikających się polach: architektury i narracji. Budowaliśmy angażującą odbiorcę opowieść, która musiała uwzględniać uwarunkowania budynku.
Doświadczenie tej pracy po raz kolejny pokazało nam jak ważna jest współpraca, łączenie kompetencji, holistyczne myślenie o projekcie oraz zadawanie nieoczywistych pytań. Bardzo czekamy na to, jak powstałe w ten sposób założenia Centrum, zostaną zinterpretowane przez firmę Tempora, która wygrała konkurs na realizację ekspozycji.

Drugim  wyzwaniem związanym z konsultacjami na początkowym etapie budowania koncepcji wystawy, była praca dla Narodowego Banku Polskiego. Konsultacje przebiegały niejako „pomiędzy” pomysłem i projektem inwestora a rozpisaniem konkursu. Centrum Pieniądza NBP to bardzo ambitna inwestycja, która ma podnosić stan wiedzy w zakresie ekonomii u bardzo szeroko określonej grupy odbiorców. NBP, na podstawie badań, zidentyfikował „luki” i problemy edukacyjne oraz swoją misję w tym zakresie. I tak powstaje w Warszawie Centrum Pieniądza. W naszym opracowaniu dla NBP, analizowaliśmy przygotowany przez bank scenariusz ekspozycji pod kątem współczesnych trendów w muzealnictwie i zmieniających się potrzeb i oczekiwań odbiorców. Pozwoliło to określić kierunki dalszych działań przy tworzeniu koncepcji funkcjonowania wystawy i sposobów jej wykorzystania w działalności instytucji.

To, że należy uczyć bawiąc oraz, że muzea nie muszą zajmować się przekazywaniem wiedzy (przynajmniej nie tylko), staje się powoli oczywiste, wciąż jednak, mam wrażenie, szukamy wszyscy tego JAK to robić. Wiele muzeów zachłysnęło się nowościami, interaktywnością, multimediami trochę za wszelką cenę. Myślę, że CP NPB jest jedną z tych wielu, obecnie powstających w Polsce, dużych instytucji o charakterze muzealnym, które stoją przed koniecznością stworzenia sobie miejsca w nowoczesności (czy wręcz ponowoczesności). W naszym rozumieniu odpowiedzią na to wyzwanie jest dogłębnie przemyślana konstrukcja, która uwzględnia charakter nowego odbiorcy i proponuje jakościowe rozwiązania, pozwalające na wielowymiarowe zaangażowanie zwiedzających.

Warto zwrócić uwagę, że w nazwach wspomnianych instytucji nie pojawia się słowo „muzeum”. Zarówno Centrum Historii Ostrowa Tumskiego jak i Centrum Pieniądza NBP będą zajmowały się działalnością ekspozycyjną (np. w CP NBP będzie prezentowana bogata kolekcja numizmatyczna), jednak ich wystawy będą w znacznej mierze pełniły rolę „służebną” wobec działalności programowej. Takie podejście wpisuje się w nowoczesne myślenie o muzealnictwie, w którym odchodzi się od jednej funkcji prezentowania eksponatów i ich kontekstów, w kierunku poruszania w muzeum szerszych zagadnień historyczno-społecznych. W tym ujęciu eksponaty stają się „tylko” ilustracjami dla prezentowanych przez muzeum treści i podejmowanych w nim działań. Współczesne muzeum ma być nastawione nie tylko na przekazywanie wiedzy ale także inspirować zwiedzających do własnych poszukiwań i wyposażać ich w nowe, przydatne we współczesnym świecie umiejętności. Dobre muzeum to też atrakcyjna przestrzeń spędzania czasu wolnego, która skutecznie konkuruje np. z galeriami handlowymi. Mamy nadzieję, że takie będą nowo powstające w Warszawie i Poznaniu „centra”.

16 października 2009 został podpisany list intencyjny w sprawie powołania i organizacji nowej instytucji kultury w Małopolsce pod nazwą: „Muzeum – Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach”:

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Archidiecezja Krakowska, Województwo Małopolskie i Gmina Wadowice zadeklarowały poparcie dla idei utworzenia i prowadzenia wspólnej instytucji kultury pn. Muzeum – Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach. Metropolita Krakowski Ksiądz Kardynał Stanisław Dziwisz, Bogdan Zdrojewski – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wicemarszałkowie Województwa Małopolskiego Roman Ciepiela i Leszek Zegzda oraz Ewa Filipiak, burmistrz Wadowic podpisali List intencyjny w sprawie utworzenia i prowadzenia tej instytucji kultury.

(źródło: portal Województwa Małopolskiego)

Forma przyszłej ekspozycji oraz działalności muzeum została opisana następująco:

Muzeum zlokalizowane będzie w Domu Rodzinnym Papieża w Wadowicach, przy ul. Kościelnej 7, gdzie 18 maja 1920 r. urodził się Karol Wojtyła. Projekt przebudowy Muzeum zakłada, że ekspozycja powiększy się do około 1000 m kw. (na czterech kondygnacjach: piwnica, parter, pierwsze piętro i poddasze). Projekt ten przygotowali Barbara i Jarosław Kłaputowie (m.in. autorzy projektu Muzeum Powstania Warszawskiego). Kamienica ma odzyskać swój wygląd z lat 20. ubiegłego wieku. Rozkład sal w muzeum zostanie uporządkowany tematycznie i chronologicznie. Nie zabraknie nowoczesnych multimedialnych prezentacji. Projektanci zadbali o odtworzenie przedwojennego klimatu w mieszkaniu Wojtyłów i w symbolicznym sklepie Balamutha – ta część muzeum poświęcona będzie historii wadowickich Żydów. Mają też być przygotowane: ekspozycja „Przebaczam zamachowcowi”, multimedialne prezentacje papieskich encyklik, sale poświęcone pierwszym latom kapłaństwa Jana Pawła II oraz ludyczny teatrzyk dla dzieci.

(źródło: portal MKiDN)

Wywiad z Jarosławem Kłaputem o projekcie ekspozycji można przeczytać tutaj.