Hasłem przewodnim drugiej debaty z cyklu organizowanego przez NIMOZ, która odbyła się w Łodzi, było „muzeum w środowisku lokalnym”, a zatem – jak dopowiadają organizatorzy – muzeum jako element rozwoju lokalnego; jego funkcjonowanie w polityce regionalnej oraz lokalnej polityce rozwoju prowadzonej przez władze samorządowe. Punktem wyjścia dla debaty był tekst Elżbiety Hibner, który przeczytać można na stronie NIMOZ, zatytułowany „Muzea jako podmioty rozwoju społecznego i gospodarczego. Promocja nowych metod zarządzania. Adaptacja systemu prawa.” Zadaniem panelistów (pośród których była sama autorka tekstu – Elżbieta Hibner oraz Jarosław Suchan – dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi, Mieczysław Kuźmicki – współtwórca Muzeum Kinematografii w Łodzi, a także – w trzeciej części – Piotr Górajec, kierownik projektu Akademia Zarządzania Muzeum) była próba zidentyfikowania najważniejszych problemów i wyzwań stojących przed muzeum w odniesieniu do jego funkcjonowania w środowisku lokalnym. Ciężar, zgodnie z założeniem debaty, położony został na problem relacji muzeum z organizatorem.
Paneliści jednogłośnie uznali niedofinansowanie, często wynikające ze złych relacji – czy też braku relacji – pomiędzy muzeum i organizatorem, za główne źródło problemów polskich muzeów. Nieco odmiennie jednak zapatrywali się na kwestię możliwych rozwiązań tego problemu. Elżbieta Hibner zdecydowanie opowiada się za podjęciem przez muzea – obok działalności statutowej – także działalności gospodarczej. Uprzedzając od razu potencjalne obawy, że takie stanowisko zakłada komercjalizację i instrumentalizacje zbiorów muzealnych, zaproponowała ona wyraźne określenie linii demarkacyjnej, która oddzielałaby oba typy działalności. Proponowana przez nią działalność gospodarcza, np. działalność wydawnicza, gastronomia, pamiątkarstwo, miała by w zamyśle stanowić ważne źródło finansowania muzeum. Ponadto, koncepcja Hibner zakłada pobudzanie w pracownikach muzeów „ducha przedsiębiorczości” oraz odpowiednią edukację tych pracowników przez upowszechnianie dobrych praktyk, a także organizację jednostek działalności gospodarczej oraz promocję i marketing produktów gospodarczej działalności muzeów. Koncepcja ta wymagałaby także zmian w prawie oraz wprowadzenia zapisów mogących ułatwić muzeum prowadzenie takiej działalności. Wreszcie, Hibner postuluje zbliżenie się muzeów do sektora biznesowego, by tym łatwiej mogły one wejść w kontakt z potencjalnymi sponsorami.
Jarosław Suchan, w odpowiedzi na te postulaty, poruszył problem utrudnień prawnych, jakie napotykają muzea starając się o prywatny sponsoring. Punktem wyjścia jego wypowiedzi było jednak odwołanie do misji muzeum, które miało na celu podkreślenie, że celem istnienia tych placówek nie jest (i nie powinna być?) działalność zarobkowa. Problem, zdaniem Suchana, leży gdzie indziej: środków na kulturę nie jest za mało, ale są źle dystrybuowane i często marnują się z powodu źle sformułowanych przepisów. Jako dowód na poparcie pierwszej części tej tezy, Suchan wskazał na wielkie festiwale i eventy – np. koncert na otwarcie polskiej prezydencji w UE – które otrzymują ogromne dofinansowania. Zaproponowanym przez niego sposobem na rozwiązanie drugiego problemu (sztywne i źle sformułowane przepisy) jest deregulacja prawa. To zaś – co sam przyznał – nie będzie możliwe bez wzajemnego zaufania organizatorów i dyrektorów placówek muzealnych. Temat zaufania we wzajamenych stosunkach uznał za kluczowy także obecny wśród publiczności Paweł Jaskanis (p.o. przewodniczącego PKN ICOM).
Mieczysław Kuźmicki, podobnie, nadzieję na rozwiązanie problemu widzi raczej w zmianach w istniejącym prawie, niż perspektywach potencjalnej działalności gospodarczej. Tak jak Jarosław Suchan, za niepokojące uważa szczodre finansowanie ze środków publicznych “eventów” (przynależących, jak to określili paneliści, do “kultury jarmarku”) przy jednoczesnym niedofinansowaniu muzeów. Jako jedną z poważnych trudności wskazał także wymagany przy staraniu się o granty wkład własny, który zazwyczaj przekracza możliwości muzeum. Proponowanym przez niego rozwiązaniem jest utworzenie w budżecie miejskim rezerw celowych, które w takich sytuacjach mogłyby zostać wykorzystane przez muzea i instytucje kultury, co – jak stwierdziła Elżbieta Hibner – ze względów prawnych jest aktualnie niemożliwe.
Po dwóch pierwszych częściach, zdominowanych w przeważającej mierze przez dyskusję o finansach, w części trzeciej, poświęconej edukacji, Piotr Górajec przedstawił ideę i program Akademii Zarządzania Muzeum. Szczegółowe informacje na jej temat znaleźć można tutaj.
Z całą pewnością podczas łódzkiej debaty wspomniano wiele ważnych problemów, z jakimi borykają się polskie muzea. Wiele powiedziano także o konkretnych problemach samej Łodzi i funkcjonujących w niej placówek. Istotnym gościem spotkania był pondto obecny na sali przestawiciel Związku Powiatów Polskich, który gorąco zapewniał o gotowości do współpracy, starając się jednocześnie reprezentować punkt widzenia “drugiej strony sporu”. Debata pozostawia jednak pewne wątpliwości i niedosyt. Wąpliwości wywołuje zbyt łatwe wyostrzanie opozycji pomiędzy tym, co określone zostało “kulturą jarmarku” a działalnością muzeów. Z całą pewnością, pobrzmiewa w tej opozycji echo obawy przed komercjalizacją muzeów, jednak jednogłośne zaliczenie festiwali i imprez o dużej skali do “kultury jarmarku” wydaje się dużym uproszczeniem. A niedosyt? To, czego zabrakło, to rozmowa o samej społeczności lokalnej – która stanowi przecież część “środowiska lokalnego” – i potencjalnych zwiedzających. Jest to temat nie mniej istotny dla debaty o muzeach i należy liczyć na to, że któraś z kolejnych odsłon debaty zostanie poświęcona zagadnieniom związanym z publicznością muzealną.

Całej debaty będzie można niebawem wysłuchać na kanale YouTube NIMOZ.

Udział w kulturze oznacza wszechstronną edukację
Kontakt kulturą działa na sposób myślenia, poszerza horyzonty (mind-opener). Kompetencje i umiejętności nabywane, dzięki np. edukacji artystycznej mogą być wykorzystywane w innych dziedzinach życia.
Do tych umiejętności należą między innymi otwartość, umiejętność słuchania innych, współpracy w grupie, koncentracja, wyobraźnia, itd. Na poziomie jednostkowym przyczyniają się do rozwoju osobistego, na poziomie społecznym powodują społeczną zmianę.

Kultura i spójność społeczna (Participation and Access for all = social cohesion)
Przez wspieranie i służenie społecznościom lokalnych, kultura pomaga integrować różne grupy społeczne, włączać do publicznego życia zmarginalizowane grupy.

Kultura a tożsamość
Uczestnictwo w kulturze wzmacnia tożsamość (zarówno lokalna, regionalną, jak i ponadnarodową) i poczucie przynależności do określonej wspólnoty lub kręgu wartości.
W tym przypadku nie chodzi o wartości promowane w stosunku do innych ale poczucie przynależności jego wzmacniane wśród jednostek, w stosunku do ich otoczenia, narodu, związków ponadnarodowych.

Dostęp do usług kulturalnych może oznaczać „wzmocnienie” uczestnictwa w demokracji (democratic empowerment),
Rozwój jednostek przez kulturę jest jednym z warunków efektywnej demokratycznej praktyki. Ponadto dostęp do kultury stwarza okazje dla kształtowania „świadomości obywatelskiej”. Empowement to wzrost zdolności podejmowania decyzji i kompetencji służących uczestnictwie w sferze publicznej.

Sektor kultury wyraża wartości europejskie i umożliwia społeczny dialog
Poprzez ofertę kulturalną takich wartości jak tolerancja, demokracja, wolność słowa, pokój. Są to wartości społeczeństwa obywatelskiego. Jednocześnie kultura jest narzędziem wspierającym międzykulturowy dialog.

Bezpośredni wkład kultury w gospodarkę
Kultura staje się współcześnie czynnikiem rozwoju ekonomicznego, na równi z pracą, kapitałem, technologią. Fakt ten odnosi się również do funkcjonowania lokalnych gospodarek.

Kultura i “efekty zewnętrzne”
Wzrost intensywności działań kulturalnych na przynosi korzystne efekty w innych obszarach życia społecznego i gospodarki. A zatem aktywności w kulturze przynoszą „pozytywne efekty zewnętrzne”, gdyż korzyści z nich mogą czerpać całe społeczności. Przykładem społecznych i ekonomicznych korzyści, dzięki aktywnościom kulturalnym jest Muzeum Guggenheima w Bilbao , które przyniosło miastu efekty zewnętrzne w postaci koniunktury w hotelarstwie, gastronomii, usługach transportowych, a także zaowocowało nowym wizerunkiem i tożsamością miasta.

Program „Chłopskiej Szkoły Biznesu” opiera się na unikalnej historii XVIII-wiecznych chłopów-przedsiębiorców z Andrychowa, którzy, często niepiśmienni, organizowali sprzedaż płócien na europejską skalę. Pozwala na bazie tej historii i eksponatów zgromadzonych w Izbie zanalizować niektóre mechanizmy ekonomii, poznać czynniki upadku i prosperity Andrychowa, zastanowić się nad współczesnymi fenomenami gospodarczymi i poznać takie pojęcia jak np. klaster.

Więcej informacji o projekcie, rekomendacje i zasady gry można znaleźć na stronie Chłopskiej Szkoły Biznesu

Autorzy:
Piotr Idziak (MIK), Sebastian Wacięga (MIK)

W wyniku badań społeczne oddziaływania muzeów, archiwów i bibliotek zostało stwierdzone w 6 obszarach:
– rozwój osobisty
– spójność społeczna
– wzmocnienie społeczności lokalnych
– lokalna kultura i tożsamość
– kreatywność
– zdrowie i dobrobyt
Potwierdzone również zostało ekonomiczne oddziaływanie. Autorzy raportu potwierdzili oddziaływanie sektora kultury na:
– poziom zatrudnienia (wpływ pośredni lub bezpośredni)
– przyciągnięcie zwiedzających, dzięki atrakcjom turystycznym

Badacze uznali, że ekonomiczne oddziaływanie sektora kultury nie jest w pełni rozpoznane, ze względu na niedostatek narzędzi metodologicznych i niepełne dane. Podkreślali jednak konieczność prowadzenia dalszych badań nad społeczno-ekonomicznym oddziaływaniem sektora kultury i uwidocznieniem zależności przyczynowo-skutkowej między sektorem kultury a gospodarką. Postulowane dalsze badania społecznego
i gospodarczego wpływu autorzy raportu uznali za priorytetowe.